تصاویر، نمایش جنجالی گنجینه ایران باستان در آمریکا - پرشین بلاگ

موزه گتی ویلا در لس آنجلس آمریکا نمایشگاهی از آثار ایران باستان را درحالی برگزار نموده است که برخی باستان شناسان ایرانی به اصالتِ برخی از آثار آن شُبهه وارد نموده اند.

این نمایشگاه با عنوان ایران باستان، دنیا کلاسیک با نمایش حدود 200 شی ء تاریخی از هخامنشیان تا ساسانیان و تمدن های هم دوره با آن ها در یونان و روم از ششم آوریل (چهارشنبه 17 فروردین ماه) در موزه گتی ویلا در شهر لس آنجلس آمریکا برپا شده است. آثار به نمایش گذاشته شده از موزه های ایالات متحده آمریکا، اروپا و خاورمیانه، از جمله متروپولیتن، موسسه شرق شناسی شیکاگو، لوور و برلین و بعلاوه مجموعه های خصوصی گردآوری شده است.

موزه گتی ویلا برگزاری این نمایشگاه را از این منظر بااهمیت دانسته که ایران باستان، که از لحاظ تاریخی به نام پرشیا شناخته می گردد، به مدت بیش از یک هزار سال (حدود 550 پیش از میلاد تا 650 پس از میلاد) بر غرب آسیا مسلط بود، با سه سلسله بومی ـ هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان ـ که امپراتوری هایی با ابعاد و پیچیدگی بی سابقه را کنترل می کردند.

رقبای نظامی اصلی آن ها در آن دوران، یونانیان و رومیان باستان بودند که با این وجود، در بسیاری از جنبه های معماری، مذهب و فرهنگِ درباری، تبادلات فعالی با یکدیگر داشتند، همان طور که در آثار هنری آن ها نشان داده شده است.

این نمایشگاه که در سه بخشِ هخامنشیان، پس از هخامنشیان (از زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران در حدود 330 قبل از میلاد) و امپراتوری ساسانی برگزار شده است، میخواهد با نمایش این گنجینه، تبادلات گسترده ایران باستان با یونان و روم را آنالیز کند.

آثاری که در معرض دید قرار گرفته اند، بیان واضحی از هویت سیاسی و فرهنگی این تمدن ها هستند که نشان می دهند چگونه هر یک از این تمدن های ابرقدرت تصویر خود را ساخته و بر رقبای خود چه اثرگذاری ای داشته اند.

جفری اسپایر، متصدی ارشد آثار باستانی در موزه گتی، گفته است: بسیاری از اشیاء قابل توجه ایران باستان که حدود 1200 سال را در بر می گیرند، برای نخستین بار در ایالات متحده به نمایش گذاشته شده اند.

تورج دریایی ـ تاریخ دان و استاد ایران شناسی دانشگاه کالیفرنیا ـ که در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه حضور داشته است، نیز با انتشار تصاویری از آثار به نمایش گذاشته شده اشاره نموده که برخی از آن ها، از جمله خنجر (آکینَکَه) زرین منسوب به اردشیر اول هخامنشی برای نخستین بار دیده می شوند.

برخی باستان شناسان، پژوهشگران تاریخ و زبان شناسان، اما با توجه به نامعلوم بودن محل و زمان کشف برخی از این آثار، از جمله خنجر طلایی هخامنشی در اصالت آن ها شبهه وارد نموده اند.

سهیل دلشاد ـ پژوهشگر خطوط باستانی ـ در حساب کاربری خود در توئیتر به کتیبه این خنجر اشاره نموده و با خوانش خطوط آن که در سه سطر و به سه خط و زبان فارسی باستان، عیلامی هخامنشی و بابلی هخامنشی است، نوشته است:

این که کتیبه چرا به اردشیر اول نسبت داده شده احتمالا به علت املای نام اردشیر در نسخه های عیلامی و بابلی و تفاوت این املا در کتیبه های اردشیر دوم باشد. از همین رو هنوز برای اثبات اصالت این اثر تا به دست آمدن نتایج آنالیز های بیشتر زود است و نیازمند مطالعات دقیق تر است. او بعلاوه یادآور شده که غیر از چند استثناء عمده کتیبه های کوتاه اردشیر اول به چهار زبان نوشته شده است.

مهرداد ملک زاده ـ باستان شناس و پژوهشگر تاریخ ـ نیز درباره خنجر منسوب به اردشیر اول هخامنشی که گفته شده است برای نخستین بار در نمایشگاه ایران باستان و دنیا کلاسیک رونمایی شده است، در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: یک اثر جعلی دیگر هخامنشی گون؛ نقوش این نیام بیش از حد شلوغ و اغراق شده است.

مقایسه کنید با تیغ و نیام نوع آکیناکس که در نقش برجسته بار عام تخت جمشید نقش شده و در عین پرکاری و نفاست، دارای سَبک و متانت خاصی است. به نظرم جعل کننده کوشش نموده هرچه عناصر نگاره شناختی دوره هخامنشی را می شناسد روی این نیام اجرا کند. خط میخی پشت آن هم بسیار ناشیانه به نظر می رسد.

شروین فریدنژاد ـ تاریخ دان و استاد ایران شناسی دانشگاه فرای برلین آلمان ـ نیز در این باره در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشته است: هرچند برگزارکنندگان نمایشگاه عجالتا اصالت اثر را تایید نموده اند، اما تا انجام آنالیز های بیشتر و در دسترس قرار گرفتن اطلاعات و داده ای دقیق تر برای تایید جداگانه اصالت هم خنجر و هم کتیبه هایش باید اندکی صبر کرد.

به جز خنجر منسوب به اردشیر اول هخامنشی، به اصالت چند ظرف دیگر در ارتباط با دوره های هخامنشی و ساسانی که در این موزه به نمایش گذاشته شده، نیز شبهه وارد شده است.

نمایشگاه ایران باستان و دنیا کلاسیک قرار است تا ششم اگوست برابر با 17 مرداد در موزه گتی ادامه داشته باشد. گتی ویلا در سال 2018 مشابه چنین نمایشگاهی را برای مصر با عنوان فراتر از نیل؛ مصر و دنیا کلاسیک برگزار نموده بود.

در ادامه تصاویری از برخی آثار به نمایش گذاشته شده در موزه گتی را مشاهده می کنید.

جام سیمین با کتیبه سلطنتی، هخامنشی، 465-424 قبل از میلاد از موزه هنر متروپولیتن که به اصالت کتیبه آن شبهه وارد شده است

پلاکی با نقش شیر بالدار از جنس طلا، هخامنشی، 500-330 قبل از میلاد، از مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو

کتیبه منسوب به خشایارشاه، هخامنشی، 486-465 قبل از میلاد. جنس سنگ آهک. از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو

نقش برجستۀ شیر و گاو در نبرد، هخامنشی، 359-338 قبل از میلاد، جنس سنگ آهک، از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو

مُهری منقش به پادشاه ایرانی در حال نبرد با سرباز یونانی، هخامنشی، حدود 450 قبل از میلاد. موزه گتی

ریتون یا جامی با سر شیر از جنس نقره با تذهیب و منبت، اشکانی، حدود 100 سال قبل از میلاد، موزه گتی

ریتون یا جامی با سر غزال از جنس نقره، ساسانی، 300-400 میلادی. از موسسه اسمیتسونیان در واشنگتن

کاسه نقره ای با نقش زن ساسانی، حدود 300 میلادی، از موزه هنر متروپولیتن نیویورک

بشقاب نقره، شکار شاه و قوچ، ساسانی، حدود 459-496 میلادی از موزه هنر متروپولیتن نیویورک

بشقاب نقره با نقش هراکلس و گراز، ساسانیان، 400-600 میلادی، از مجموعه George Ortiz ژنو

سکه طلا ضرب شده به نقش شاپور اول، ساسانی، حدود 240-272 میلادی، از کلکسیون Lyle

سکه نقره با نقش میترادات دوم شاه اشکانی، 124/23-88/87 قبل از میلاد، از کلکسیون Lyle

کماندار، هخامنشی، 522-486 قبل از میلاد، آجر لعابدار، از موزه لوور فرانسه